Felieton: Zalewo dogoni Iławę?

[Ewingi]

Felieton Wiesława Niesiobędzkiego na Portalu Net-Kurier. Ukazał się 10 marca 2013r.

Felieton: Zalewo dogoni Iławę?

Wygląda, zatem na to, że chwilowo żaden technik profesor nie zafunduje nam powtórki z IV RP, no i pięknie no i na zdrowie. Bo oto tymczasem tu u nas w powiecie iławskim robi się coraz ciekawiej. Gdyż po wybudowaniu w Zalewie nowoczesnej i pięknej ekomariny, która będzie służyła ludowi żeglarskiemu podróżującemu z leżącego nad Jeziorem Ewingi Zalewa poprzez kanał Dobrzycki na Jeziorak oraz z Jezioraka na Ewingi, północna połać Pojezierza Iławskiego obejmująca gminę zalewską ma szansę dogonić powiatową Iławę i zostać bardzo atrakcyjnym terenem turystycznym stanowiącym konkurencję dla całej reszty miejscowości leżących na Pojezierzu Iławskim.
Tym bardziej, że na bardzo malowniczym i ciekawym przyrodniczo terenie tejże gminy zalewskiej nie brakuje podobnie, jak pozostałej części Pojezierza Iławskiego, atrakcyjnych dla turystów miejscowości posiadających interesujące o bogatej przeszłości zabytki. Takich chociażby jak założona w 1308 roku wieś Jaśkowo, gdzie w czasach przedkrzyżackich znajdowała się staropruska osada, leżąca na niedostępnym terenie otoczonym lasami i Jeziorem Jaśkowskim. Wioskę tą w 1660 roku kupili pochodzący z Polski przedstawiciele rodu Köhne – Jaskich, stąd jej niemiecka nazwa nazwa Jaskendorf i obecna Jaśkowo. I to właśnie ci pochodzący z Polski właściciele wsi w 1726 roku zbudowali piękny pałac barokowy otoczony starym parkiem, który od czasu przebudowy w roku 1776, posiada dwupiętrowy ryzalit i jednopiętrową bryłę główną, tuż obok pałacu znajduje się pochodzący z XVIII wieku murowany zajazd kryty strzechą z dwuspadowym dachem i podcieniem oraz neoklasycystyczny domek ogrodnika. Kolejni właściciele Jaśkowa pochodzący ze Śląska von Schöneichowie w 1770 roku zbudowali we wsi. z cegły i kamienia barokowy kościół, później przebudowany w modnym w tamtym czasie neogotyku angielskim. Obok kościoła znajduje się wieża, częściowo murowana, z neogotyckimi blendami i drewnianą częścią górną o konstrukcji słupowej. Kościół w Jaśkowie posiada barokowe wnętrza z ołtarzem pochodzącym z I połowy XVIII wieku i jest zabytkiem II klasy. Z dawnego wyposażenia w kościele zachowały się dwa mosiężne żyrandole, krzyż ołtarzowy i neogotyckie witraże wykonane według projektu Hamburgera w berlińskiej pracowni Ferdynanda Urlicha w latach 1865-1866.

Dzisiaj przywróceniem pałacowi w Jaśkowie jego minionej świetności zajmuje się potomek dawnych właścicieli wioski, mieszkający na stałe w USA Michał Móżdżeń-Marcinkowski.
Na uwagę zresztą zasługują nie tylko przepiękny zabytkowy pałac i kościół jaśkowski.Bowiem tak naprawdę to cała ta niewielka wioska jest zatrzymanym w czasie obiektem historycznym, gdyż można tam oglądać ocalałe i zamieszkiwane do dzisiaj XIX-wieczne domy chłopskie, noszące ślady różowych tynków typowych dla zabudowań stawianych w dobrach Finckenstainów, jako, że Jaśkowo na koniec od Schöneichów kupili właśnie posiadający Gubławki przedstawiciele tego możnego rodu.
Pod względem zabytkowej i urokliwej zabudowy wiejskiej z popegeerowskim i dzisiaj ubogim Jaśkowem, może się równać podiławski Trupel, tam również do dzisiaj zachowała się XIX-wieczna zabudowa wiejska i inne zabytki takie, jak na przykład bogato ornamentowana XIX wieczna drewniana kuźnia..
W niewielkiej odległości od Jaśkowa znajdziemy Karnity położone między jeziorami Gil i Kocioł, założone w 1347 roku podobnie, jak Jaśkowo na miejscu pruskiej osady. Pierwszymi właścicielami Karnit byli Prusowie Rukanm i Medite, pierwotna nazwa wsi Karnythen, wywodziła się od litewskiego słowa „karna” oznaczającego korę drzew.
W 1470 roku Karnity wielki mistrz Henryk von Richtenberg zapisał pochodzącemu ze Śląska Januszowi Krasnodębskiemu, który później zmienił nazwisko na von Schöneich, we władaniu tej rodziny Karnity pozostawały do czasu, gdy w 1731 roku kupił je polski szlachcic Zygmunt F. Kikoł.
W połowie XIX wieku, gdy wieś i folwark stały się własnością von Aberdyllów w rozległym parku nad Jeziorem Kocioł zbudowany został znakomicie wkomponowany w malowniczy tutejszy krajobraz neogotycki pałac w stylu romantycznego starego zamku. Pałac posiada arkadowy podjazd i wieże w formie baszt narożnych, które nadają budowli tajemniczego uroku średniowiecznej rycerskiej warowni. Obecnie w pałacu mieści się hotel, w jego otoczeniu zachowały się zabytkowa oficyna dworska, domek ogrodnika i stajnia.
Kolejną, chociaż wcale nie ostatnią atrakcyjną miejscowością tej części Pojezierza Iławskiego, bo są jeszcze Gubławki oraz rybacka wioska Wieprze oraz żeglarskie Matyty, jest pruska wieś położona nad Jeziorem Pazorty wymieniona w dokumentach z roku 1353 pod nazwą Pasortin. Wieś założono na gruntach o powierzchni 16 włók, w latach 1937–39 Pozorty liczyły 97 mieszkańców, był tu wtedy niewielki majątek ziemski należący do klucza dóbr Małdyty w majątku był niewielki dwór należący do właścicieli klucza, na jego miejscu zbudowany został w 1924 roku na wzgórzu z widokiem na jezioro założony na planie kwadratu niewielki pałac charakterze willowy z czterospadowym dachem.

Do pałacu prowadzi wejście ze schodami zdobionymi u podnóża betonowymi kulami, dwór od strony jeziora ma murowaną werandę z tarasem. Wnętrza dworu zachowały oryginalny układ z boazeriami, elementami stałego wyposażenia oraz resztkami pierwotnych dekoracji malarskich. Z dawnego założenia majątku zachował się duży park graniczący z jeziorem oraz pozostałości zabudowań gospodarczych. Przy drodze do majątku znajduje się dawny cmentarz ostatnich właścicieli Pozort rodziny Schäfer oraz pracowników majątku. Obecnie w tym wyjątkowo atrakcyjnie położonym pałacu funkcjonuje hotel.
Zatem, jak widzicie mili moi państwo mamy na naszym Pojezierzu Iławskim wystarczająco dużo atrakcyjnych miejscowości i budujących wydarzeń, aby się za bardzo nie przejmować wyskokami naszych warszawskich elit patriotyczno-narodowych. Tym bardziej zresztą, że jeszcze tylko półtora miesiąca nas dzieli od cudownego i wyczekiwanego tak długo miesiąca maja.

Źródło: http://www.net-kurier.pl/artykul,10022 (stąd też zdjęcia)