Piotr Kuncewicz o Aleksandrze Minkowskim i jego twórczości

Awatar użytkownika
mirekpiano
Posty: 1894
Rejestracja: 2010-01-13, 16:28
Kontakt:

Piotr Kuncewicz o Aleksandrze Minkowskim i jego twórczości

Post autor: mirekpiano »

PIOTR KUNCEWICZ
AGONIA I NADZIEJA
PROZA POLSKA OD 1956
TOM V


Wydawnictwo „Tower Press ”
Gdańsk 2001
str 23-24
http://biblioteka.kijowski.pl/kuncewicz ... dzi003.pdf

Aleksander Minkowski
Gdzie Lelum, tam i Polelum; gdzie Kabatc, tam i Minkowski, a i Patkowski niedaleko − W każdym razie drzewiej tak bywało. Aleksander Minkowski (Warszawa 1933) jest może najbardziej typowym i zarazem najpłodniejszym pisarzem pokolenia „Współczesności”. Ma w swoim temperamencie coś z Bratnego, reaguje na sprawy aktualne bardzo szybko, dając w swojej twórczości panoramę problemów czasu. Interesują go konflikty moralne, Tomasz Burek pisał trochę niesprawiedliwie o „romantyce dorobkiewiczostwa”. Minkowski ma duże zrozumienie dla kompromisu, dla praktycznych wymogów życia. „Każdy musi jakoś żyć” − powiada na początku swojej drogi pisarskiej i pozostaje tej konstatacji wierny. Sytuacja ma przewagę nad zasadą.
Jego książki mają w sobie wiele z reportażu, język jest często kolokwialny,jego proza bywa chaotyczna i przeładowana. Interesuje go szczególnie prowincja,początkowo małe miasteczko, w późniejszych latach i wieś.
Jego własne, wojenne dzieciństwo upłynęło w Związku Radzieckim, w Syktywkarze, w republice Komi; wróciwszy do Polski zamieszkał najpierw we Wrocławiu, a wreszcie osiadł w Warszawie, kończąc studia rusycystyczne na UW. Zaczynał od dziennikarki, mając siedemnaście lat, później publikował opowiadania.

Pierwsza książka, Błękitna miłość, ukazała się w 1958 roku. Był to zbiór opowiadań − dość różnorakich, w znacznej mierze spod znaku Hłaski, porównywanych do twórczości Lei i Kotowskiej. Mamy tu zderzenie marzeń z rzeczywistością, zdradę kobiet − „czarnopisarstwo” jednym słowem, jak to określiła Janina Preger. Są też sprawy interwencyjno-społeczne i pewne próby społecznej syntezy.

Potem przychodzi powieść Wahania (1953/ powinno byc 1959), której bohater, młody dziennikarz Bogdan Lubicz, pozbawiony pracy i mieszkania, odrzuca pokusę ciemnych interesów (mógłby pomóc prywaciarzowi). Rzecz się dzieje tuż przed Październikiem i jest w istocie rozbudowanym opowiadaniem Idę do fryzjera.

Spory rozgłos przyniosła Minkowskiemu powieść Nigdy na świecie (1959), w której dochodzi do głosu kompleks prowincji. Młody lekarz Łańcut osiedla się w ciemnogrodzkim miasteczku, gdzie próbuje nie być konformistą. Prowadzi go to do poczynań wątpliwych moralnie (chroni prześladowaną przez miasteczko dzieciobójczynię, wystawiając fałszywe świadectwo zgonu itp.) Już tu rysuje się typowa dla Minkowskiego sztuka kompromisu.

Dużą dyskusję wywołała powieść Wielki poker (1961), monolog wewnętrzny chorego inżyniera, Anzelma Ruszczyca, snuty podczas usypiania narkozą. Ruszczyc walczy z administracją swego miasta, ma też kłopoty z żoną, pianistką.

Ten ciąg zamyka powieść Czterdziestu na górze (1961) − o dwóch przyjaciołach, studentach, a potem inżynierach, Ksawerym Orzechowskim i zależnym od niego, rozkojarzonym Arturze Domaniszynie, pomiędzy których, już w czasie pracy w stoczni, wchodzi dziewczyna Ewa, początkowo przyjaciółka Artura, potem żona Ksawerego. Przyjaciele rozstają się definitywnie, ale to rozstanie jest początkiem dojrzałości Artura.

Znacznie wyżej trzeba postawić powieść Urlop na Tahiti (1962), w trzech częściach: Pamiętnik Natana, List Leopolda, Notatnik Perlickiego. Leopold Szadko ratuje w czasie wojny Natana Perela, który po wojnie zmienia nazwisko na Perlicki i zostaje prominentem. Pomaga Szadce, a ostatecznie niszczy kompromitujące go papiery w jednej jedynej zresztą nieczystej sprawie, której dopuścił się Szadko − z miłości do dziewczyny zresztą. Perlicki ratuje go, ale sam składa dymisję. Książka ma bogatą i złożoną problematykę. Swoje zwycięstwo święci rozsądny, życiowy kompromis. Nawiasem mówiąc, para przyjaciół to częsty motyw Minkowskiego.

Wyznania odszczepieńca (1963) to znowu powieść o miasteczku, ciepło satyryczna. Narrator, aptekarz Bazyli Pieczura, jest rzecznikiem nowoczesności w nieco zakisłych Górach. Przy okazji prezentuje miejscową socjetę. Gdy jednak Góry mają zostać zalane podczas budowy zbiornika retencyjnego, on właśnie broni tradycji.

Kwiaty dla Klementyny (1964) przedstawiają łącznika partyzanckiego w czasie okupacji, który podejmując samodzielne, bohaterskie działanie doprowadza do śmierci czterech osób.

Droga do Niury (1964) to półreportaż, półautobiografia. Niura to dziewczynka, przyjaciółka autora z Syktywkaru, którą po latach próbuje odszukać.

Wreszcie Przygoda nad jeziorem, czyli Skarb hrabiego Grotta (1964) to rzecz pozornie przygodowa, w istocie opowieść o tym, jak fantazja zapełnia szare, urzędnicze życie.

Czwarte krzesło (1965) opowiada o zetempowskiej młodości trojga bohaterów: Piotra, Aliny i Jana, którzy przed laty zgodzili się z różnych powodów na skrzywdzenie swojego przyjaciela, fałszywie oskarżonego działacza Teodora.

W Zabawie z diabłem (1967) „trudny młodzież”, że tak powiem, szeregowiec Jan Gajcy, niedoszły dezerter, znajduje przewodnika w rozumnym pułkowniku Derbieniu.

W Wyprawie na rue Lepic (1967) Marek, młody lekarz z Grajewa, odwiedza swego przyjaciela w Paryżu, snując jednocześnie wewnętrzny monolog, poświęcony swojemu miasteczku.

Problematykę wyjazdową, emigracyjną i wątek związku wewnętrznego i nieuniknionego z ojczyzną znajdziemy w nowelach, zebranych w tomie Vanesca z hotelu „Manhattan” (1976). Są to wyraźnie reporterskie nowele nowojorskie, ulokowane głównie w kręgu emigranckim i uniwersyteckim − Minkowski wykładał przez pewien czas na uniwersytecie Columbia. To jedna z lepszych książek Minkowskiego.

Odmieniec (1982) to Minkowski odmieniony. Posługuje się tu symbolem, metaforą. Ojciec i syn Ptakowie, wywodzący się od legendarnego człeko-ptaka, prominenci. Rzecz o latach siedemdziesiątych, zderzonych z wypięknionymi czterdziestymi. Zarazem próba szerszej metafory.

Madonna w lustrze (1983) to z kolei uzupełniona nowymi amerykańskimi nowelami Vanesca.

Bardzo głośne było Zmartwychwstanie Pudrycego (1984) − książka o latach 1982-1983, kiedy z pozoru wszystko wraca do normy. Sam Pudrycy − magazynier, a kiedyś wioskowy prominent − przeżywa śmierć kliniczną, ma wizję sławnego świetlistego tunelu (tu powtórka z Moody'ego), wraca do życia, ale już bardzo złagodniały. Jest to zapewne parabola ustroju, który, jak się Minkowskiemu wówczas zdawało, po szesnastu miesiącach wrócił do życia. Galeria różnych postaci, potraktowanych satyrycznie i groteskowo, nie brak tu też mrocznych wspominków wojennych. Rzecz się dzieje we wsi Krasnogaj, położonej obok Skiroławek Nienackiego. Trzeba wiedzieć, że sam Minkowski osiadł w jerzwałdzkiej okolicy, zajmując się razem z Nienackim edukacją seksualną ludności tamtejszych borów i wsi. Książka filozofująca, trochę poetycka, znowu podkreślająca rangę koniecznego kompromisu.

Zahacza także o Krasnogaj powieść Zdrady miłosne (1988), gdzie literat Artur Bugaj, mieszkający na stałe w USA, odwiedza w Polsce chorą matkę. Temat zdrady jest szeroki, polityczny i moralny. Sporo osobliwej psychologii, nieco groteski, nieco sensacji. W jakimś sensie to zbiorowy życiorys pokolenia.

Minkowski jest niestrudzony. Oprócz tego jest autorem wielu książek młodzieżowych:
Kosmiczny sekret Lutego (1967), Podróż na wyspę Borneo (1969), Ząb Napoleona (1971), Szaleństwo Majki Skowron (1972), Dowód tożsamości (1981) i wielu innych.

Jest też scenarzystą filmowym − na przykład sławnego serialu Dyrektorzy i filmów o tematyce medycznej Układ krążenia i Kardiogram. Uprawia także bardzo aktywnie publicystykę, stale o coś wojuje, kłóci się, bywa łajany i tak dalej. Łysieje.
ODPOWIEDZ

Wróć do „o pisarzu”