Cmentarz żydowski w Zalewie

Moderatorzy: Tadeusz, zalewianka, Ewingi, Kazimierz Madela

Awatar użytkownika
mirekpiano
Posty: 1894
Rejestracja: 2010-01-13, 16:28
Kontakt:

Cmentarz żydowski w Zalewie

Post autor: mirekpiano »

Utworzony w 1829 roku na parceli, której właścicielem był osiadły w Zalewie w 1822 roku Joseph Saul Rosenbach. Z czasem wybudowano synagogę. Zalewska gmina żydowska została powołana 12 października 1844 roku przez Fryderyka Wilhelma. Synagoga uległa spaleniu w 1938 roku. Zachował się jedynie cmentarz, na którym z ponad 200 grobów pozostało kilka nagrobnych płyt.

http://zalewo.wm.pl/22601,Cmentarz-zydo ... lewie.html
Awatar użytkownika
mirekpiano
Posty: 1894
Rejestracja: 2010-01-13, 16:28
Kontakt:

Post autor: mirekpiano »

Pierwszym Żydem zameldowanym w Zalewie był kupiec Hirsch Hammerstein, który obywatelstwo otrzymał w dniu 12 lutego 1816 r . Jednakże już w 1813 r. mieszkał tu, być może tymczasowo, Żyd Natan Joseph Fürst, który wyposażył na wojnę z Francją jednego żołnierza piechoty. Niewykluczone, że osiedlił się on z czasem na stałe w mieście, gdyż nazwisko Fürst było dość popularne wśród zalewskich Żydów. Ciekawa jest także informacja dotycząca starań Żyda, niejakiego Joachima Marka z Flatowa, który już w 1785 r. prosił o przyznanie mu zezwolenia na osadnictwo. W piśmie skierowanym do króla pruskiego uzasadniał, że posiada spory majątek, a także gotów jest sprowadzić do miasta sukno i porcelanę z Berlina. Zobowiązywał się także przekazywać dla kasy miasta 5% swoich dochodów. Prośba została odrzucona. W dniu 12 października 1844 r. król Wilhelm IV zatwierdził istnienie w Zalewie gminy żydowskiej i prawnie zezwolił na prowadzenie synagogi oraz użytkowanie cmentarza.

W okresie hitlerowskim nastąpiły prześladowania ludności żydowskiej. W dniu 9 listopada 1938 r. o godzinie 21:00 wybuchł pożar synagogi. Straż pożarna, która przyjechała do gaszenia, otrzymała nakaz od członków NSDAP, aby nie gasić synagogi, tylko chronić sąsiednie domy. Następnego dnia o 7:00 członkowie SA aresztowali rabina Płońskiego, wraz z małżonką stawiając im zarzut podpalenia. Od tego też czasu podejmowano coraz to bardziej radykalne kroki w celu usunięcia pozostałych w mieście Żydów. Jedna z ostatnich osób pochodzenia żydowskiego, Anna Oschizko - półżydówka, która od 1923 r. wyznawała wiarę chrześcijańską, została zabrana, najpewniej do obozu koncentracyjnego w 1942 r.

Cmentarz żydowski w Zalewie znajduje się przy ul. Sienkiewicza, nad rzeką Trumpiną, w niewielkiej odległości od centrum miasta. Został założony przez kupca Josifa Saula Rosenbacha w 1829 r. Ten sam kupiec wraz z Salomonem Lasersteinem wykupił w 1838 r. plac przy ul. Więziennej, wraz z domem dzwonnika, gdzie założono dom modlitwy. Rosenbach cieszył się dużym zaufaniem mieszkańców gdyż w 1840 r. wybrano go do Rady Miejskiej. Jego grób znajduje się do dziś na cmentarzu żydowskim, zaraz na jego początku, przy charakterystycznym drzewie. Cmentarz zajmuje obszar około 0,10 ha, w czasie rozpoznania terenowego przeprowadzonego 14 października 2006 r. udało się zlokalizować 44 mogiły. Przeważającą część otoczona jest obramówkami, przy niektórych nadal stoją macewy. Choć mimo ogólnego porządku niezbyt dobre wrażenie robią te, które nadal leżą przewrócone w trawie. Wszystkie ozdobione są inskrypcjami, większość w języku hebrajskim, niektóre są dwujęzyczne - hebrajsko-niemieckie. Ciekawe są także znajdujące się na nagrobkach daty śmierci, podane w kalendarzu żydowskim (jak wierzono od stworzenia świata) i ogólnie przyjętym kalendarzu chrześcijańskim. I tak na przykład na grobie Louisa Hirschfelda widnieje rok 5628, czyli rok 1868. W okresie hitlerowskim cmentarz został zniszczony i aż do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku był zarośnięty, nie oznakowany i stopniowo ulegał dewastacji. Dopiero w roku 2003 Stowarzyszenie Społeczne "Nasza Więź" przedstawiło projekt mający na celu ratowanie cmentarza. W 2004 r. przyznano Stowarzyszeniu 5.500 złotych na odnowienie kirkutu. W wyniku prowadzonych wiosną tego roku prac, jego teren został oczyszczony i ogrodzony. Zamieszczono też tablicę informacyjną. Nekropolia należy do najlepiej zachowanych tego typu obiektów na obszarze dawnych Prus Wschodnich, znajduje się on także na liście miejsc pochówków Żydów w Polsce, stworzonej w ramach International Jewish Cemetery Project of Association of Jewish Genealogical Societies.


tekst: Seweryn Szczepański
Zdjęcia: Krystyna Kacprzak - krysiakacprzak @ wp.pl, Seweryn Szczepański - seweryn.szczepanski @ op.pl

Bibliografia:
- E. Deegen, Geschichte der Stadt Saalfeld Ostpr., Saalfeld 1905.
- E. Klein, Leben in schwerer Zeit 1893 bis 1990, Oberhausen-Osterfeld 1988.
- K. Skrodzki, Dzieje Ziemi Zalewskiej, Zalewo 2005.
- Żydzi w Zalewie w relacjach przedwojennych mieszkańców miasta, opr. K. Madela, "Zapiski Zalewskie", nr 10 2006.


http://www.kirkuty.xip.pl/zalewo.htm
Ewingi
Posty: 262
Rejestracja: 2010-02-03, 20:20
Lokalizacja: Poznań

Post autor: Ewingi »

Obejrzałem filmik. Całe szczęście, że nie pokazano tej gameli (poznańskie określenie bałaganu) przy budynkach właściciela posesji obok. Wstyd proszę pana! To nie jest wizytówką miasta.
Załączniki
Zalewo09.08.11 (42)r.jpg
Awatar użytkownika
mirekpiano
Posty: 1894
Rejestracja: 2010-01-13, 16:28
Kontakt:

Post autor: mirekpiano »

niestety takich miejsc w Zalewie jest więcej.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Cmentarze w Jerzwałdzie i okolicy ”